Drie hele verschillende verhalen op de jaarlijkse trainingsdag van de vereniging van onderzoeksjournalisten (VVOJ) in de lokalen van de Hogeschool Utrecht.

Jeroen van Bergeijk is zes weken undercover gegaan in de enorme magazijnen van Bol.com. Mira Sys van Follow the money, legt uit of de zoutwinning in Friesland net zo grote gevolgen heeft als de gaswinningen (neen). Ik vertel over mijn project De rechte rug.

In een uitverkocht klaslokaal laat ik de videoclips zien, die rondom de eerste nieuwsartikelen op 16 januari zijn gemaakt. Ik schrijf, maar om mijn artikelen onder de aandacht te brengen van het grote publiek (en mijn journalistieke collega’s) is beeld net zo belangrijk. Mijn gouden tip voor het publiek, hoeveel pagina’s of minuten televisie je ook produceert, maak voor jezelf altijd eerst het teletekst bericht van 9 regels met een passende kop. Het dwingt je vanzelf tot de zo noodzakelijk focus.

Stroopwafels, bloemen en een fles wijn zijn mijn beloning. Maar de grootste traktatie zijn de workshops van collega’s zoals Sjors van Beek over het Wobben en de jonge honden van de Gelderlander (Daan Appels en Stephen Friederichs) over hun eerste stappen op het onderzoekspad.

De hoofdprijs is echter voor Henk van Ess. Hij neemt ons mee in zijn laatste avontuur. De opsporing van een crimineel in Irak op basis van een paar vakantiefoto’s. Missie geslaagd. Diepe buiging.

Henk Bas van het onderzoeksfonds licht nog toe hoe je deel kunt nemen. Gewoon proberen. Het grootste misverstand: niet alles moet onthullend en confronterend zijn, het mag ook gewoon degelijk signalerend of controlerend zijn.

De roemruchte 16e januari ligt alweer een dikke maand achter ons. Piet van Loon loopt met opgeheven hoofd. Het wordt gelukkig iets rustiger met brieven, mailtjes en telefoontjes. Wekenlang is hij bestookt door oud-patiënten die hem ‘’plotseling kwijt waren” en door oud-collega’s die nooit precies hebben geweten waarom hij verdween uit het ziekenhuis. Een handgeschreven felicitatiekaart van zijn oude team van verpleegkundigen orthopedie koestert van Loon.

Eerherstel is er vooral door de excuses van Ronnie van Diemen, de baas van IGJ. Alleen ziekenhuis Rijnstate, het huidig bestuur, zet de hakken diep in het zand. Zelfs een door de minister gesuggereerd gesprek met de Oosterbeeks orthopeed wordt met een drieregelig briefje afgewezen. ‘Ons proces is zeer zorgvuldig geweest’ klinkt het in de karige persreactie en ‘de rechter heeft gesproken’.

Ook een verzoek van mijn kant voor meer helderheid en transparante wordt compleet genegeerd. ‘Geen nieuwe feiten’ vertelt communicatiehoofd Maaike de Ridder. Hans Schoo en Wim van Harten, de huidige bestuurders, vermijden elk rechtstreeks contact. Interviews worden hardnekkig geweigerd.

De vragen stapelen zich op. Het wordt een taaie strijd, het is niet anders. Ik ben blij met twee zaken. De Governance-code Zorg die er sinds enkele jaren is. Dat betekent op papier transparant willen zijn en aan maatschappelijk vertrouwen willen werken. Ook Rijnstate heeft zich hier aan gecommitteerd.  Mooi, nu kijken of ze dat ook daadwerkelijk in de praktijk willen brengen.

Belangrijker, de publicaties hebben een waardevol team op de been gebracht. Waar ik eerst in mijn eentje werkte zit ik nu midden in een team van mooie mensen. Dorpsgenoten die me helpen. Op foto- en videogebied Hilde Sneep en Mingo van der Stoep. Professionals die mijn teksten kunnen en willen verbeelden. Van Loon is een waterval van woorden die moeilijk to the point kan komen. Het lukt Mingo van der Stoep toch om de tien jaar doffe ellende in 2 minuten en 20 seconden samen te vatten in een videoclip. Dat is precies de juiste lengte om uitgekeken te worden op Facebook en voldoende tijd om je boodschap te vertellen. https://youtu.be/_Qic81TXaHw

Net zo belangrijk: het leger van mensen die op de achtergrond hun werk willen doen. Advocaten, juristen, internisten, chirurgen, verpleegkundigen, adviseurs, analisten, journalisten, psychologen en psychiaters. Ze leveren waardevolle informatie over het reilen en zeilen in een maatschap en in een ziekenhuis. Een wondere wereld waarvan ik schrik hoe geld gedreven het er soms aan toe gaat.

Vandaag is de nieuwe fase van het onderzoek in gegaan. Niet alleen de Raad van Bestuur maar ook de leden van de Raad van Toezicht, de Ondernemingsraad en de Medische Staf hebben een taak om het maatschappelijk vertrouwen in Rijnstate op een hoger plan te krijgen. Ik ben benieuwd naar hun reactie op mijn observatie dat er niet mag worden gesproken over het “zeer zorgvuldige proces” in dossier Van Loon.

Nu verder met de Groningse hoogleraren, die in 2008 een oordeel over Van Loon uitbrachten, louter en alleen op enkele geselecteerde patiëntendossiers. Op de achtergrond door met het in kaart brengen van de patiënten van van Loon.

D-day. Wat is er veel gebeurd in een jaar tijd. Twee zaken zorgden voor een ongekende stroomversnelling. Eén is het telefoontje van de redactiechef Daan Bleuel van BDUmedia, of ik als freelancer geen onderzoeksproject wil indienen bij het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (FBJP). Ik ga koffie met hem drinken en dien nog dezelfde week het project “De rechte rug” in bij het FBJP. Drie weken later wordt het goedgekeurd en krijg ik een bijdrage voor diepgravend onderzoek.

Twee is de Inspectie Gezondheid en Jeugd (IGJ) met hun draai van 180 graden. Waar ze eerst het rapport van de ombudsman in een diepe la stopten, is er nu excuses gemaakt aan Van Loon. Hoofdinspecteur Marina Eckenhuijzen wil geen gedoe meer in haar organisatie. Ze heeft het dossier bestudeerd en concludeert dat excuses en zelfs een coulancevergoeding op zijn plaats zijn. Dat zal gebeuren in een officiële excuusbrief van haar baas Ronnie van Diemen; mede namens minister Hugo de Jonge. Concepten gaan over en weer. De brief wordt uiteindelijk op 14 januari geschreven.

Op woensdag 16 januari reserveer ik drie pagina’s in het weekblad Hoog en Laag (ook een BDU uitgave), dat in een oplage van enkele duizenden exemplaren huis-aan-huis wordt verspreid in Oosterbeek en de andere dorpen van de gemeente Renkum.

Een half jaar heb ik geïnvesteerd en vandaag moet er geoogst worden. Alles staat op scherp. Er is een draaiboek dat op de minuut gevolgd moet worden. De avond ervoor begint het al, wanneer een geëmotioneerde van Loon de eerste exemplaren van Hoog en Laag persoonlijk van de lopende band haalt in de drukkerij van BDU media in Barneveld. Mijn website, mediameedenker.nl, is compleet aangepast en met rode letters wordt de lezer direct verwezen naar mijn project: De rechte rug. De afgelopen dagen heb ik mijn oude werkgevers bezocht: Omroep Gelderland, De Gelderlander en de NOS. Niemand heeft zin in een taaie juridische zaak, waarbij onduidelijk is wie er schuld heeft. Iedereen heeft wel zin in een exclusieve excuusbrief van IGZ van twee dagen oud, waarin de organisatie zelf erkent structureel te hebben geblunderd. 

Van ‘s morgens vroeg De Gelderlander, door via Omroep Gelderland gaat het in de loop van de dag naar de NOS voor een radio-interview met Lara Rense op NPO1. Volkskrant, Telegraaf en NRC, Medisch Contact, Panorama en MSN, allen nemen ze de berichtgeving van het ANP over. In de opvolgende week doen de Volkskrant en het NRC het nog eens over met een pagina groot interview. https://youtu.be/V1K-CWWyf1k

Tweeëneenhalf uur heeft hij non-stop zijn verhaal gedaan. Aan de eettafel in zijn kleine huurwoning in Oosterbeek. Een verslag van tien jaar doffe ellende. Een conflict binnen de Maatschap van Orthopeden in het ziekenhuis Rijnstate, dat in 2007 uitmondde in zijn vertrek en er tevens voor zorgde dat hij zijn geliefde vak niet meer goed kon uitoefenen. Het kostte hem zijn huwelijk, zijn carrière en zijn geld.

Na die tweeënhalf uur heb ik maar één vraag: ‘Hoe is het met je?’. Tot dat moment heeft hij zijn verhaal fel gebarend vertelt, maar zonder emotie. Van de vraag breekt hij. Dan verschijnt de gruwelijke waarheid pas echt helder op zijn netvlies.

Hij schudt zijn hoofd, pakt een zakdoek en loopt weg. Ik neem afscheid met de mededeling dat ik binnen twee weken opnieuw contact zal zoeken. In de auto kom ik een beetje bij. Wat een verhaal. Weer een bewijs dat de realiteit vaak gruwelijker is dan de verhalen die we kunnen verzinnen.

Piet van Loon, een orthopeed in hart en nieren. Een chirurg die zijn patiënten wil helpen en alles daarvoor in dienst stelt. Die er van overtuigd is dat zijn complexe wervelkolomchirurgie aan de vooravond staat van een internationale doorbraak. Het mocht niet van zijn collega’s in de maatschap.

2008: Een gerenommeerde arts, wonend in een van de mooiste huizen van Oosterbeek. In de hele wereld contacten met rug specialisten en een praktijk in Arnhem waar de mensen van heinde en verre naar toe komen, omdat ze daar wél geholpen kunnen worden. 2018: Begraven in een metershoog dossier, al tien jaar geen complexe operaties meer gedaan. Moegestreden.

In de weken daarna doe ik wat onderzoek, waar ik niet vrolijker van word. Er zijn al eerdere publicaties, andere journalisten hebben ook research gedaan. Dat heeft niet tot spraakmakende verhalen geleid. Ik ben niet bekend met de medische wereld en de rechter heeft de zaken van van Loon niet geaccepteerd. Het interne scheidsgerecht zorg van de medici, heeft hem op bijna alle punten in het ongelijk gesteld.

Van Loon stuurt zijn hele dossier. Duizenden vellen, gescande brieven en memo’s. Ondanks alle narigheid, is dat voor journalistiek onderzoek bijzonder. Sinds 2006 heeft hij alles genoteerd en gearchiveerd.

Waarom is de carrière van deze man zo bruut gebroken? Jaloezie, geld of was hij een ongeleid projectiel, dat patiënten beschadigde in plaats van genas?

Ik rapporteer aan de vriend van van Loon, die mij vroeg om een keer koffie met hem te drinken. ‘Jij bent journalist, kun jij die zaak niet eens in de openbaarheid brengen?’ Na ruim een uur concluderen we dat het een zeer intensief karwei zal worden, met een zeer klein slagingspercentage. De zaak zit al tien jaar vast. Zelfs de machtige Nationale Ombudsman moest toezien hoe zijn snoeiharde oordeel in de prullenbak verdween.

Twee weken later heeft Van Loon Andre Soeterbroek er bij gevraagd, de vader van een klasgenoot van een van zijn dochters waarmee hij in 2007in gesprek raakte. Het werd een vriend, die hem vervolgens al die jaren met raad en daad bijstond. Op de eettafel liggen de mappen met dossiers metershoog.

Mocht deze zaak mij te hoog gegrepen zijn, of ik dan wel advies wil geven over een ander project: Houding Netwerk. Nederland. Het platform dat ze hebben opgericht om o.a. goed bewegingsonderwijs bij (jonge) kinderen weer op de politieke agenda te krijgen. Urenlang dagelijks gebruik van telefoon en tablet zijn van negatieve invloed op de rug. Het gaat de jongere generatie letterlijk opbreken.

Ze vertellen enthousiast over het feit dat nu al onvoldoende soldaten en mariniers door de opleiding komen en ze wijzen op de huidige profvoetballers die miljoenen verdienen maar niet meer twee minuten kunnen hurken voor de jaarlijkse elftal foto.

Kijk, daar krijg ik energie van.

https://youtu.be/_Qic81TXaHw

M: +31-(0)6-34306032
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.